De eerste zin van de eerste mail die ik maandag 4 oktober opende, luidde als volgt: “Je vous informe que des clients ont laissé des sachets d’urines et d’autres détritus ce matin à bord de l’autocar assurant le départ de 9h de Briançon gare “

Heel vrij vertaald: ik stel u op de hoogte van het feit dat klanten vanmorgen zakjes urine en ander afval achtergelaten hebben in de bus, vertrokken van station Briançon om negen uur.

Die klanten waren migranten, legde de communicatiemedewerker van het busbedrijf iets verder in de mail aan ons uit.

Fronsend keek ik naar mijn scherm. Wat vervelend voor die buschauffeur dat hij na zijn lange werkdag zakjes plas moest oppakken en weggooien. Maar wat moest ik daarmee? Of Refuge Solidaire?

Migranten in Briançon zijn meestal makkelijk te herkennen: ze dragen gekke kledingcombinaties, spreken (vaak) geen Frans en hebben een kleurtje. Wij werken met dit soort migranten, maar dat betekent niet dat alle migranten bij ons langskomen. We kunnen al moeilijk de verantwoordelijkheid dragen voor het gedrag van de migranten die in het gebouw overnachten, laat staan voor diegenen die we nooit hebben gezien of er alleen maar op lijken.

Maar goed, natuurlijk was de kans natuurlijk groot dat het ‘onze’ migranten waren geweest. Daarom voelden we ons vanaf die dag genoodzaakt om tegen elke vertrekkende migrant te zeggen dat ze niet in de bus in plastic zakjes mochten plassen en vroegen we ze vlak voor vertrek, alsof het kinderen van vijf waren, of ze niet eerst even wilden plassen voor de grote reis.

Het deed me denken aan een ander incident van een paar weken daarvoor. Een vrouw belde ons op met de mededeling dat haar beide mountainbikes waren gestolen. Ze had de daders op de foto genomen en bovendien ‘gezien dat het migranten waren’. Even later kregen we de foto’s binnen via de mail: twee jonge jongens op twee mountainbikes. Herkende wij ze? Hadden wij de fietsen gezien?

De vrouw leek in eerste instantie alleen op zoek naar haar fietsen en dat was begrijpelijk. Dus liepen we een rondje om het gebouw. Maar de gezichten op de foto’s herkenden we eigenlijk al niet: ze waren donkergekleurd en zoveel donkergekleurde migranten hadden we op dat moment niet. Een van ons zou ze vrij direct herkend moeten hebben en dat was niet het geval; we waren er dus vrij zeker van dat het niet ‘onze’ migranten waren geweest (of überhaupt geen migranten, in dit geval best plausibel).

Toen er geen spoor van de fietsen te vinden bleek, werd de mevrouw toch boos op ons en vroeg wat we eraan gingen doen.

Niets. We konden er niets aan doen. Vervelend voor haar fietsen.

Het zijn relatief kleine incidenten die ik tegelijkertijd op honderd manieren verschrikkelijk complex vind. De aannames die mensen maken, het gemak waarmee ze incidenten op Refuge Solidaire afschuiven (het blijkt vaker te gebeuren), de eventuele last van de migrantenproblematiek voor een klein bergstadje als Briançon, het begin en einde van de verantwoordelijkheid van Refuge Solidaire, onze (dubieuze) uitdaging om de wisselende migrantenpopulatie zo onzichtbaar mogelijk te maken, honderden vredige migranten die precies vanwege hun stille aanwezigheid nauwelijks in beeld komen, het feit dat er in dergelijk grote groepen mensen nu eenmaal altijd een paar zitten die het niet helemaal of helemaal niet begrepen hebben, maar dat het onaangepaste of criminele gedrag van de één (gekleurd, komt van ver, op zoek naar een beter leven) niets zegt over de aard of het potentieel van de andere duizend (gekleurde mensen die van ver komen en zoeken naar een beter leven), de uitdaging om migranten als individuele mensen te zien of te laten zien en ga zo maar door.

Ik vind ’t allemaal bij elkaar zo lastig dat ik niet eens meer goed en wel kan vaststellen hoeveel medelijden ik nou met die buschauffeur moet hebben. Zolang het misschien bij zakjes plas blijft…